Malulen Emeklilik: Şartlar, Hastalık Türleri ve Başvuru Süreci

Çalışma gücünü önemli ölçüde kaybeden bireyler için sosyal güvenlik sisteminin sunduğu en önemli haklardan biri malulen emekliliktir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında düzenlenen bu hak, mesleki veya genel çalışma gücünü en az %60 oranında kaybeden sigortalılara tanınmıştır. Malulen emeklilik, hem sosyal devlet ilkesinin bir gereği hem de çalışamaz duruma gelen bireylerin yaşamlarını insan onuruna uygun şekilde sürdürebilmeleri için hayati öneme sahiptir. Bu makalede malulen emeklilik için aranan şartlar, başvuru süreci, hastalık türleri ve yargı yolu ayrıntılı şekilde ele alınacaktır.

1. Malulen Emeklilik Nedir?

Malulen emeklilik, sigortalının, çalışmaya başladıktan sonra ortaya çıkan bir hastalık, kaza veya engellilik durumu sebebiyle çalışma gücünü kaybetmesi hâlinde, belirli şartları sağlaması koşuluyla SGK tarafından bağlanan sürekli gelir türüdür. Bu durum, geçici değil kalıcı iş gücü kaybını ifade eder.

2. Malulen Emeklilik Şartları Nelerdir?

5510 sayılı Kanun’un 25. maddesine göre malulen emekli olabilmek için aşağıdaki koşullar birlikte sağlanmalıdır:

• Sigortalılık Süresi: En az 10 yıl sigortalı olmak.
• Prim Gün Sayısı: En az 1800 gün prim ödenmiş olması (başkasının sürekli bakımına muhtaç sigortalılar için bu süre aranmaz).
• Çalışma Gücü Kaybı: Sağlık Kurulu raporuyla çalışma gücünün en az %60 oranında kaybedildiğinin tespit edilmesi.
• Hastalığın Sigortalılık Sonrası Ortaya Çıkması: Malullüğe neden olan hastalığın, sigortalılık süresi başladıktan sonra oluşmuş olması gerekir.

Bu şartların tespiti ve denetimi, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yürütülmekte; nihai karar SGK Sağlık Kurulu tarafından verilmektedir.

3. Hangi Hastalıklar Malulen Emekliliğe Esas Olur?

Malulen emeklilik için tek tek hastalık isimlerinden ziyade, çalışma gücünde %60 ve üzeri kayba neden olan tüm kalıcı hastalıklar değerlendirme kapsamına alınır. Ancak SGK uygulamalarında sıkça karşılaşılan bazı hastalık grupları şunlardır:

• Onkolojik hastalıklar (kanser türleri)
• Kalp yetmezliği ve ciddi kardiyovasküler hastalıklar
• İleri düzey diyabet ve komplikasyonları
• Kas hastalıkları ve nörolojik bozukluklar (örneğin MS, Parkinson)
• Zihinsel ve ruhsal bozukluklar (şizofreni, bipolar bozukluk)
• Organ yetmezlikleri (böbrek, karaciğer, akciğer)
• Görme veya işitme kayıpları
• İleri düzey ortopedik engeller ve amputasyonlar

Bu hastalıklar için sağlık kuruluna sevk edilen başvurucuların raporları, Engelli Sağlık Kurulu Raporları Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik uyarınca düzenlenir.

4. Başvuru Süreci Nasıl İşler?

Adım 1: SGK’ya Başvuru

Sigortalı, bağlı bulunduğu SGK İl Müdürlüğü’ne dilekçe ile başvuruda bulunur. Başvuruda;

• Nüfus cüzdanı fotokopisi,
• Hizmet dökümü,
• Varsa sağlık geçmişi belgeleri sunulur.

Adım 2: Sağlık Kurulu Sevki

SGK tarafından yetkilendirilmiş tam teşekküllü bir devlet hastanesine sevk yapılır. Burada alınacak sağlık kurulu raporu, maluliyet derecesini belirler.

Adım 3: SGK Sağlık Kurulu Değerlendirmesi

Hastaneden alınan rapor, SGK Merkez Sağlık Kurulu tarafından incelenir. Nihai karar bu kurul tarafından verilir.

Adım 4: Aylık Bağlanması

Malullük durumu kabul edilirse, başvuru sahibine malullük aylığı bağlanır. Aksi hâlde başvuru reddedilir.

5. Red Hâlinde Yargı Yolu

SGK’nın malulen emeklilik başvurusunu reddetmesi durumunda, başvuru sahibi Sosyal Güvenlik Kurumu’na karşı idare mahkemesinde dava açabilir. Uyuşmazlıklar genellikle İş Mahkemeleri veya İdare Mahkemeleri nezdinde çözülmektedir. Yargı sürecinde taraflar tarafından bağımsız sağlık kurulu raporları ve uzman görüşleri sunularak SGK’nın değerlendirmesi sorgulanabilir.

Yargıtay içtihatlarında da görüldüğü üzere, SGK Sağlık Kurulu kararları mahkemeler tarafından kesin delil değil, takdiri delil olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle yargı yoluyla SGK kararının iptali mümkündür.

6. Sonuç

Malulen emeklilik, çalışma gücünü kaybeden bireylerin sosyal güvenlik kapsamında korunmasına hizmet eden temel bir haktır. Başvuru süreci, tıbbi ve hukuki yönleri birlikte içeren teknik bir süreçtir ve sıklıkla yanlış anlamalar nedeniyle hak kayıpları yaşanabilmektedir. Özellikle raporların usule uygun alınması, başvuru süresinin takip edilmesi ve gerektiğinde hukuki destek alınması, malulen emeklilik hakkına ulaşmada belirleyici rol oynamaktadır. Bu kapsamda, hem çalışanların hem de işverenlerin konuyla ilgili bilinçlendirilmesi büyük önem arz etmektedir.

Diğer Yazılarımız:

Malulen Emeklilik: Şartlar, Hastalık Türleri ve Başvuru Süreci

İş Göremezlik Ödeneği ve Rapor Parası Nasıl Alınır?

İsteğe Bağlı Sigorta ile Emeklilik İmkânları: Prim Şartları, Avantajlar ve Sınırlamalar

Sigortalılık Süresi ve Prim Gün Sayısı Nasıl Hesaplanır?

Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) Nedir?

SGK Tarafından Yapılan Denetimler ve İşveren Yükümlülükleri

Yurtdışında Çalışan Türk Vatandaşlarının Sosyal Güvenlik Hakları: İkili Anlaşmalar, Borçlanma ve Emeklilik

Alt İşverenlik (Taşeron) İlişkileri ve Sorumluluklar

İş Kazası ve Meslek Hastalığında İşverenin Sorumluluğu

Mobbing (Psikolojik Taciz) Davaları ve Tazminat Hakları

Gece Çalışması ve Kadın İşçilerin Korunması

Güvencesiz Çalışma Türleri: Belirsiz Süreli, Kısmi Süreli ve Deneme Süreli İşler

Konkordato: Borçlunun Mali Yeniden Yapılanma Hakkı

İhbar Tazminatı

Hizmet Tespiti Davası

İş Kazasından Kaynaklanan Maddi ve Manevi Tazminat Davası

İşe İade Davası

4857 Sayılı İş Kanununun 24. Maddesi Kapsamında İşçinin Haklı Fesih İmkanları

Yıllık İzin Ücreti

Hafta Tatili Ücreti

Fazla Çalışma Ücreti

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti