Boşanma, evlilik birliğinin sona ermesini sağlayan hukuki bir müessesedir. Türk Medeni Kanunu’na göre, boşanma sebepleri sınırlı sayıda düzenlenmiş olup, her dava türünün kendine özgü bir usul ve ispat sistemi bulunmaktadır. Boşanma davası süreci, yalnızca tarafların evliliklerini sona erdirmekle kalmaz; aynı zamanda velayet, nafaka, tazminat ve mal rejimi gibi birçok hak ve yükümlülüğün yeniden yapılandırılmasını da içerir. Bu nedenle, boşanma süreci, hukuki danışmanlık gerektiren teknik bir süreçtir. Makalemizde, boşanma davalarının hukuki dayanakları, anlaşmalı ve çekişmeli boşanma ayrımı, dava sürecindeki usul kuralları ve dikkat edilmesi gereken temel hususlar detaylı biçimde ele alınacaktır.
1. Boşanma Davasının Hukuki Dayanağı
Türk Medeni Kanunu’nun 161 ila 166. maddeleri arasında düzenlenen boşanma sebepleri, iki ana gruba ayrılır: özel boşanma sebepleri (zina, hayata kast, pek kötü muamele, suç işleme, terk ve akıl hastalığı) ve genel boşanma sebebi olan evlilik birliğinin sarsılması. Bunun yanında, tarafların evlilik birliğini sürdürme iradesini ortak şekilde yitirdikleri hâllerde anlaşmalı boşanma yoluna da gidilebilir.
2. Anlaşmalı ve Çekişmeli Boşanma Arasındaki Farklar
a) Anlaşmalı Boşanma
Türk Medeni Kanunu’nun 166/3. maddesi uyarınca, evlilik en az bir yıl sürmüşse ve eşler boşanma konusunda anlaşmışlarsa, birlikte mahkemeye başvurarak ya da birinin açtığı davayı diğerinin kabul etmesiyle boşanabilirler. Anlaşmalı boşanma şartları şunlardır:
– Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması,
– Tarafların birlikte başvurması veya birinin davasını diğerinin kabul etmesi,
– Mahkemeye yazılı bir boşanma protokolü sunulması,
– Hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerini özgürce açıkladıklarına kanaat getirmesi.
Anlaşmalı boşanma, süre ve maliyet açısından taraflara avantaj sağlasa da; çocukların velayeti, nafaka ve mal paylaşımı gibi hususların açık ve net olarak protokolde belirtilmesi büyük önem taşır.
b) Çekişmeli Boşanma
Tarafların boşanma ve ferilerine ilişkin konularda (velayet, nafaka, tazminat, mal paylaşımı vb.) uzlaşamaması hâlinde açılan dava türüdür. Bu davada, boşanmak isteyen eş, hem boşanma nedenini hem de karşı taraftan taleplerini delillerle ispatlamakla yükümlüdür. Davanın süresi, dosyanın karmaşıklığına, tarafların tutumuna ve delillerin toplanmasına göre değişmekle birlikte, çoğu zaman uzun sürebilir.
3. Boşanma Davasında Usul Kuralları ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
a) Yetkili ve Görevli Mahkeme
Boşanma davaları, Aile Mahkemeleri tarafından görülür. Aile Mahkemesi’nin bulunmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir. Yetki konusunda ise dava, eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesinde veya davadan önce son altı ay birlikte yaşanılan yer mahkemesinde açılabilir.
b) Dava Dilekçesi ve Deliller
Boşanma davası, hukuki ve olaylara dayalı açıklamaları içeren bir dava dilekçesi ile başlatılır. Taraflar, iddialarını ispatlamak için tanık beyanları, yazılı belgeler, mesajlaşma kayıtları, fotoğraflar, sosyal medya içerikleri gibi her türlü hukuka uygun delili sunabilirler. Delillerin zamanında ve usulüne uygun olarak sunulması, davanın seyri açısından belirleyicidir.
c) Tedbir Kararları
Boşanma davası açıldıktan sonra mahkeme, dava süresince tarafların ve çocukların korunması amacıyla bazı geçici önlemler alabilir. Bunlar arasında tedbir nafakası, velayet düzenlemesi, ortak konuttan uzaklaştırma gibi önlemler yer alabilir.
4. Karar ve Hüküm Sonrası Süreç
Mahkeme, boşanma taleplerini değerlendirerek ya davayı reddeder ya da boşanmaya hükmeder. Karar, gerekçeli olarak taraflara tebliğ edildikten sonra istinaf ve temyiz aşamaları gündeme gelebilir. Anlaşmalı boşanma davaları genellikle tek celsede sonuçlanırken; çekişmeli davalarda, hükmün kesinleşmesi bazen yıllar alabilir.
Sonuç
Boşanma davaları, sadece evliliğin sonlanması değil, aynı zamanda tarafların mal varlığı, çocukları ve gelecekteki sosyal ilişkilerini de doğrudan etkileyen karmaşık süreçlerdir. Bu nedenle, gerek anlaşmalı gerek çekişmeli boşanma davalarında, hak kayıplarına uğramamak adına hukuki destek alınması önem arz eder. Dava sürecinde delillerin doğru sunulması, usul kurallarına riayet edilmesi ve taleplerin açıkça belirtilmesi, sürecin sağlıklı ilerlemesi açısından elzemdir. Türk Medeni Kanunu çerçevesinde boşanma süreci, kişilik haklarına saygılı ve çocukların üstün yararı gözetilerek yürütülmelidir.
Diğer Yazılarımız:
Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukukundaki Yansımaları
Boşanmada Ortak Varlıkların Gizlenmesi ve Hukuki Yaptırımlar
Yurtdışında Verilen Boşanma Kararlarının Tanınması ve Tenfizi
Nişanlanmanın Bozulması Halinde Maddi ve Manevi Tazminat
Evlat Edinme ve Hukuki Sonuçları: Velayet, Soybağı ve Miras Hakkı
Aile Konutu Şerhi Nedir ve Nasıl Konulur?
Boşanmada Soyadı Kullanımı: Kadının Evlenmeden Önceki Soyadını Kullanması
Boşanmada Maddi ve Manevi Tazminat Talepleri: Ölçütler ve Uygulama
Nafaka Türleri: Tedbir, Yoksulluk ve İştirak Nafakası Arasındaki Farklar
Zina ve Hayata Kast Sebebiyle Boşanma: Hukuki Şartlar ve İspat Yükü
Velayet Davaları: Çocuğun Üstün Yararı İlkesi ve Yargı Kararları
