Mal Rejimi ve Mal Paylaşımı: Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nedir?

Evlilik birliği içerisinde eşlerin malvarlıkları üzerindeki hak ve yükümlülükleri, Türk Medeni Kanunu kapsamında “mal rejimi” başlığı altında düzenlenmiştir. Mal rejimi, evlilik süresince edinilen malların kime ait olacağını, boşanma ya da ölüm hâlinde bu malların nasıl paylaşılacağını belirleyen hukukî bir çerçevedir. Türk hukukunda 2002 yılında yürürlüğe giren 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile birlikte edinilmiş mallara katılma rejimi, yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir. Eşler arasında aksi kararlaştırılmadıkça, evlilik süresince bu rejim uygulanır.

Bu makalede, edinilmiş mallara katılma rejiminin hukuki niteliği, kapsamı, mal paylaşımına etkileri ve mal rejimi sözleşmesiyle rejim değişikliğinin nasıl yapılacağı açıklanacaktır.

1. Mal Rejimi Nedir?

Mal rejimi, evlilik süresi boyunca eşlerin malvarlıkları üzerindeki tasarruf yetkisini ve evliliğin sona ermesi hâlinde malların paylaşım biçimini belirleyen kurallar bütünüdür. Türk Medeni Kanunu’na göre eşler, aşağıdaki mal rejimlerinden birini seçebilir:

Edinilmiş mallara katılma rejimi (yasal rejim),
Mal ayrılığı rejimi,
Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi,
Mal ortaklığı rejimi.

Eşler bu rejimlerden birini seçebilir; ancak herhangi bir seçim yapılmamışsa, evlilik birliği otomatik olarak edinilmiş mallara katılma rejimi ile yönetilir.

2. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nedir?

Edinilmiş mallara katılma rejimi, evlilik süresince elde edilen kazançların eşler arasında adil biçimde paylaşılmasını esas alır. Bu rejim kapsamında malvarlıkları kişisel mallar ve edinilmiş mallar olmak üzere ikiye ayrılır.

a) Edinilmiş Mallar

Türk Medeni Kanunu’nun 219. maddesine göre, aşağıda sayılanlar edinilmiş mal olarak kabul edilir:

Çalışma karşılığı elde edilen gelirler (maaş, serbest meslek kazancı vs.),
Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kuruluşlarından alınan ödemeler,
Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
Kişisel malların gelirleri (örneğin kira getirisi),
Edinilmiş malların yerine geçen değerler.

b) Kişisel Mallar

Kişisel mallar ise eşe özgü nitelikte olup tasfiye dışı bırakılır. TMK m.220’ye göre kişisel mallar şunlardır:

Evlilikten önce sahip olunan mallar,
Miras veya bağış yoluyla kazanılan mallar,
Manevi tazminat alacakları,
Kişisel kullanıma özgülenmiş eşyalar.

3. Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?

Evlilik sona erdiğinde (boşanma, ölüm veya mal rejimi değişikliği), edinilmiş mallar rejimi de sona erer ve tasfiye süreci başlar. Bu süreçte:

Her eşin kişisel malları belirlenir ve ayrılır.
Edinilmiş mallar hesaplanır.
Her eşin, diğer eşin edinilmiş mallarının yarısı üzerinde alacak hakkı doğar. Bu hak, katılma alacağı olarak adlandırılır.
Katılma alacağı para olarak talep edilir; malın aynen devri talep edilemez (istisnalar hariç).

Tasfiyede, malların değerleri boşanma davası tarihindeki rayiç bedel üzerinden hesaplanır. Uygulamada bilirkişi incelemeleri ve değerleme raporları ile malvarlığı belirlenmektedir.

4. Mal Rejimi Sözleşmesi ile Rejim Değişikliği

Eşler, yasal mal rejiminin dışında farklı bir rejim benimsemek isterlerse, noterlikçe düzenlenen bir mal rejimi sözleşmesi ile bu iradelerini beyan etmelidir. Bu sözleşme, evlilikten önce veya sonra yapılabilir. Seçilecek rejim ile edinilmiş mallara katılma rejimi dışındaki sistemler (örneğin mal ayrılığı veya mal ortaklığı) yürürlüğe konabilir.

Ancak eşlerin bu sözleşmede, kanunun emredici hükümlerine aykırı düzenlemeler yapmaları mümkün değildir. Sözleşmenin geçerli olabilmesi için şekil şartlarına uyulması zorunludur.

5. Uygulamada Sık Karşılaşılan Sorunlar

Malların evlilik öncesi veya sonrası edinildiğinin ispatı,
Kişisel mal ile edinilmiş malın karıştırılması,
Ortak kullanılan malların statüsü (taşınmazlar, araçlar, iş yerleri),
Katılma alacağına ilişkin zaman aşımı (TMK m.178: 1 yıl),
Mal kaçırmaya yönelik muvazaalı işlemler.

Bu gibi durumlarda mahkemeler somut olayın özelliklerine göre karar vermektedir. Yargıtay içtihatları, kişisel mal ve edinilmiş mal ayrımının objektif kriterlerle yapılmasını esas almaktadır.

Sonuç

Edinilmiş mallara katılma rejimi, eşitlik ilkesine dayanan, modern aile hukukunun temel yapı taşlarından biridir. Eşlerin evlilik süresince birlikte elde ettikleri değerlerin adil paylaşımını amaçlar. Ancak uygulamada mal ayrımı, delillendirme ve tasfiye süreci teknik yönü ağır bir alandır. Bu nedenle, boşanma aşamasında veya mal rejiminin sona ermesinde hak kaybı yaşamamak için hukuki destek alınması gereklidir. Noterlik işlemleriyle mal rejimi sözleşmesi düzenlenmesi, eşlerin malvarlığına ilişkin iradelerini önceden güvence altına almalarına olanak sağlar.

Diğer Yazılarımız:

Boşanma Davasında Tanıkların Rolü ve Beyanlarının Hukuki Niteliği

Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukukundaki Yansımaları

Boşanmada Ortak Varlıkların Gizlenmesi ve Hukuki Yaptırımlar

Çocukla Kişisel İlişki Kurulması ve Görüş Günleri

Babalık Davası ve Soybağının Reddi: DNA Testi ve Hukuki Süreç

Nişanlanmanın Bozulması Halinde Maddi ve Manevi Tazminat

Evlat Edinme ve Hukuki Sonuçları: Velayet, Soybağı ve Miras Hakkı

Nafaka Türleri: Tedbir, Yoksulluk ve İştirak Nafakası Arasındaki Farklar

Zina ve Hayata Kast Sebebiyle Boşanma: Hukuki Şartlar ve İspat Yükü

Velayet Davaları: Çocuğun Üstün Yararı İlkesi ve Yargı Kararları

Evlilik Birliğinin Sarsılması ve Kusur İlkesi Işığında Boşanma Kararları