Velayet, boşanma, ayrılık ya da evlilik dışı doğan çocukların ebeveynleri arasındaki hukuki uyuşmazlıkların en temel konularından biridir. Türk Medeni Kanunu’nun 336. ve devamı maddelerinde düzenlenen velayet kurumu, çocuğun korunması, eğitimi ve gözetimi gibi temel haklarının teminat altına alınmasına yönelik bir kamu hukuku niteliği taşımaktadır. Velayet davalarının çözümünde temel alınan prensip ise çocuğun üstün yararı ilkesidir. Bu ilke, yalnızca ulusal hukukumuzda değil, aynı zamanda uluslararası sözleşmelerde de (özellikle Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’de) açıkça benimsenmiştir.
Çocuğun Üstün Yararı İlkesi Nedir?
Çocuğun üstün yararı ilkesi; çocuğun fiziksel, duygusal, zihinsel ve sosyal gelişimini en iyi şekilde sağlayacak kararların alınmasını ifade eder. Bu ilke doğrultusunda, çocuğun kişisel ilişkilerini sürdürmesi, güvenli bir ortamda yaşaması, eğitim ve sağlık haklarına erişimi gibi hususlar göz önünde bulundurulur. Yargıtay, çeşitli kararlarında çocuğun üstün yararının; ebeveynin maddi durumundan ziyade, çocuğun ruhsal ve duygusal gelişimini sağlıklı biçimde sürdürebileceği bir çevrede büyümesini esas aldığını vurgulamıştır.
Velayet Hakkının Belirlenmesinde Mahkeme Tarafından Göz Önünde Bulundurulan Kriterler
Velayetin kime verileceğine karar verilirken, hâkim aşağıdaki kriterleri dikkate alır:
- Çocuğun yaşı ve gelişim düzeyi: Özellikle küçük yaşlardaki çocuklar için anne bakımına olan biyolojik ve psikolojik ihtiyaç dikkate alınır.
- Ebeveynlerin yaşam tarzı ve ahlaki değerleri: Çocuğun gelişimini olumsuz etkileyebilecek alışkanlıklar, ebeveynin yaşam tarzı gibi faktörler göz önünde bulundurulur.
- Tarafların çocukla olan ilişkileri ve iletişim kalitesi: Hangi ebeveynin çocukla daha sağlıklı bir iletişim kurduğu değerlendirilir.
- Uzman raporları: Sosyal hizmet uzmanı, pedagog ve psikolog görüşleri, mahkemeye yol gösterici niteliktedir.
- Çocuğun görüşü: Özellikle belirli bir yaş ve olgunluğa erişmiş çocukların görüşleri, hâkim tarafından dikkate alınabilir.
Uzman Raporlarının Rolü
Velayet davalarında en önemli delillerden biri, sosyal inceleme raporlarıdır. Aile mahkemeleri, 4787 sayılı Kanun uyarınca sosyal çalışmacı, psikolog veya pedagog gibi uzmanlardan yardım alabilir. Uzmanlar, her iki ebeveynin de ev ortamını ziyaret eder, çocukla görüşme yapar ve çocuğun hangi ebeveynle kalmasının onun üstün yararına olacağı konusunda değerlendirme yapar. Mahkeme, bu raporları kararına esas alırken serbestçe takdir hakkını kullanabilir; ancak çoğunlukla uzman görüşleri kararların belirleyici unsurudur.
Yargıtay İçtihatlarında Velayet
Yargıtay, velayetle ilgili verdiği birçok kararda çocuğun üstün yararını merkeze alarak istikrar sağlamayı amaçlamaktadır. Örneğin, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2017/5426 E., 2018/8439 K. sayılı kararında; annenin çocuğun eğitimiyle yeterince ilgilenmediği ve çocuğun psikolojik gelişiminin babayla daha sağlıklı olacağına kanaat getirilerek, velayetin babaya verilmesi yönünde karar verilmiştir. Diğer bir kararda ise, babanın şiddet eğiliminin çocuğu olumsuz etkilediği gerekçesiyle velayet anneye verilmiştir. Bu kararlar, mahkemelerin her somut olayın koşullarını dikkatle incelediğini ve çocuğun yaşam kalitesini esas aldığını göstermektedir.
Sonuç
Velayet davaları, yalnızca ebeveynler arasındaki bir hak iddiası olarak değerlendirilmemeli, esas olarak çocuğun sağlıklı gelişimi, güvenliği ve huzurunun teminat altına alınması süreci olarak görülmelidir. Mahkemeler, bu tür davalarda çocuğun üstün yararını öncelikli ilke olarak benimsemekte ve kararlarını bu doğrultuda şekillendirmektedir. Uzman raporları, çocuğun görüşü ve ebeveynlerin yaşam koşulları gibi çok boyutlu kriterlerle şekillenen bu kararlar, hukukun koruyucu ve düzenleyici işlevini görünür kılmaktadır.
Diğer Yazılarımız:
Aile Mahkemelerinde Dava Açmadan Önce Arabuluculuk Uygulanır mı?
Boşanma Davasında Tanıkların Rolü ve Beyanlarının Hukuki Niteliği
Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukukundaki Yansımaları
Anlaşmalı Boşanma Protokolü Nasıl Hazırlanır?
Boşanmada Ortak Varlıkların Gizlenmesi ve Hukuki Yaptırımlar
Aile İçi Şiddet ve 6284 Sayılı Kanun Kapsamında Koruma Tedbirleri
Yurtdışında Verilen Boşanma Kararlarının Tanınması ve Tenfizi
Çocukla Kişisel İlişki Kurulması ve Görüş Günleri
Babalık Davası ve Soybağının Reddi: DNA Testi ve Hukuki Süreç
Nişanlanmanın Bozulması Halinde Maddi ve Manevi Tazminat
Evlat Edinme ve Hukuki Sonuçları: Velayet, Soybağı ve Miras Hakkı
One thought on “Velayet Davaları: Çocuğun Üstün Yararı İlkesi ve Yargı Kararları”