Mobbing (Psikolojik Taciz) Davaları ve Tazminat Hakları

Günümüz iş hayatında, çalışanların yalnızca fiziksel değil, psikolojik olarak da sağlıklı bir ortamda çalışma hakkı bulunmaktadır. Ancak uygulamada, bazı çalışanlar sistematik olarak dışlanmakta, küçük düşürülmekte veya yıldırma politikalarına maruz kalmaktadır. Bu tür davranışlar hukuki literatürde “mobbing”, yani psikolojik taciz olarak tanımlanır. Mobbing, hem işçi hem de işveren açısından ciddi hukuki sonuçlar doğurur. Türk hukuk sisteminde, mobbinge maruz kalan çalışanlar, çeşitli hukuki yollarla tazminat talebinde bulunabilirler.

1. Mobbing Nedir? Hukuki Tanım ve Unsurlar

Mobbing, bir çalışanın sistemli ve kasıtlı biçimde, uzun süreli olarak psikolojik baskı ve tacize maruz bırakılmasıdır. Bu eylemler genellikle;

Aşağılama,
Dışlama,
Sürekli eleştirme,
Yetki ve sorumlulukların anlamsızlaştırılması,
Sözel şiddet ve tehditler şeklinde tezahür eder.

Türk Borçlar Kanunu m.417 ile birlikte, Anayasa’nın 17. ve 50. maddeleri ve İş Kanunu m.24/2 kapsamında, işverenin işçiye onuruna, kişiliğine ve ruhsal bütünlüğüne saygılı bir iş ortamı sağlama yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu yükümlülüğün ihlali, işçiye hem iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hem de maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı tanır.

2. Mobbing Davalarında İspat Yükü ve Deliller

Mobbing iddiasında bulunan işçi, bu durumu yargı önünde ispatlamakla yükümlüdür. Ancak Yargıtay kararlarına göre, mobbingin doğası gereği doğrudan ispatı zor olduğundan, olayların bütününe dayalı bir kanaat oluşturulması ve “kuvvetli emareler” yeterli kabul edilmektedir.

İspat amacıyla kullanılabilecek deliller şunlardır:

Tanık beyanları (iş arkadaşları, yakın çevre),
E-posta yazışmaları, mesaj kayıtları,
Kamera görüntüleri,
Sağlık raporları (psikolojik destek alındığına dair belgeler),
Noter ihtarnameleri ve iç yazışmalar.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin yerleşik içtihatlarında, sistematik ve süreklilik arz eden küçük düşürücü davranışlar bütünü mobbing olarak kabul edilmiştir.

3. İşçinin Hakları: Fesih ve Tazminat Talepleri

Mobbinge maruz kalan işçi, İş Kanunu m.24/2 uyarınca, iş sözleşmesini haklı nedenle ve derhal feshedebilir. Bu durumda;

Kıdem tazminatı almaya hak kazanır,
İhbar süresine uymak zorunda değildir,
Ayrıca manevi zararları için manevi tazminat davası açabilir.

Ayrıca, Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu kapsamında, mobbing nedeniyle uğranan zararların giderilmesi için maddi tazminat talepleri de mümkündür. Özellikle işçinin mesleki kariyerinin zarar görmesi, tedavi masrafları ya da gelir kaybı gibi unsurlar tazminat hesabında dikkate alınır.

4. İşverenin Yükümlülükleri ve Cezai Sorumluluğu

İşveren, iş yerinde mobbing yaşanmaması için gerekli her türlü önlemi almakla yükümlüdür. Bu yükümlülük yalnızca doğrudan işverenin değil, amir konumundaki diğer çalışanların eylemlerinden doğan sorumluluğu da kapsar.

Ayrıca mobbing, TCK m.125 kapsamında hakaret, m.105 kapsamında cinsel taciz gibi suçların unsurlarını oluşturuyorsa, cezai sorumluluk da doğabilir. Bu durumda Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunulabilir.

5. Yargıtay Kararları Işığında Uygulama

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, birçok kararında mobbingin tanımını yapmış ve belirli kriterler çerçevesinde değerlendirme ölçütleri belirlemiştir. Örneğin;

“…işçinin küçük düşürülmesi, mesleki itibarsızlaştırılması, dışlanması ve mesnetsiz yere performans eleştirisine tabi tutulması, mobbing olarak değerlendirilir…” (Yarg. 9. HD, E.2016/1115, K.2016/15220)

Bu kararlar ışığında, mahkemeler her olayın özelliklerine göre mobbingin varlığına kanaat getirmektedir.

Sonuç

Mobbing, işçinin ruhsal ve bedensel sağlığını etkileyen ciddi bir ihlaldir. Hukukumuz, bu tür eylemlere karşı hem önleyici hem de telafi edici mekanizmalar sunar. Mobbinge uğrayan çalışanlar, iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatı talep edebileceği gibi, maddi ve manevi tazminat davaları da açabilir. Etkili bir sonuç alınabilmesi için sürecin uzman bir avukat rehberliğinde yürütülmesi büyük önem arz eder.

Diğer Yazılarımız:

Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) Nedir?

SGK Tarafından Yapılan Denetimler ve İşveren Yükümlülükleri

Yurtdışında Çalışan Türk Vatandaşlarının Sosyal Güvenlik Hakları: İkili Anlaşmalar, Borçlanma ve Emeklilik

Alt İşverenlik (Taşeron) İlişkileri ve Sorumluluklar

İş Kazası ve Meslek Hastalığında İşverenin Sorumluluğu

Mobbing (Psikolojik Taciz) Davaları ve Tazminat Hakları

Gece Çalışması ve Kadın İşçilerin Korunması

Güvencesiz Çalışma Türleri: Belirsiz Süreli, Kısmi Süreli ve Deneme Süreli İşler

Konkordato: Borçlunun Mali Yeniden Yapılanma Hakkı

İhbar Tazminatı

Hizmet Tespiti Davası