Sosyal güvenlik sistemi içerisinde emekli bireylerin yeniden çalışmaya başlaması, hem bireysel haklar hem de sistemin aktüeryal dengesi açısından özel bir düzenlemeye tabi tutulmuştur. Bu kapsamda, Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP), emekli aylığı almakta olan kişilerin sosyal güvenlik sistemine yeniden dahil edilmeden istihdam edilmeleri durumunda uygulanan özel bir prim türüdür. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde düzenlenen SGDP, hem işçi hem de işveren açısından yükümlülükler doğurur.
1. SGDP’nin Tanımı ve Yasal Dayanağı
SGDP, emekli bir kişinin herhangi bir işverene bağlı olarak 4/a statüsünde (hizmet akdi ile) çalışması durumunda, sigortalılık niteliği yeniden başlamaksızın, emekli maaşının devam etmesiyle birlikte ödenen prim türüdür.
5510 sayılı Kanun’un 30. maddesine göre; yaşlılık veya emekli aylığı almakta olanlar, hizmet akdiyle çalışmaya başladıklarında sosyal güvenlik destek primi ödenmesi gerekmektedir. Bu prim türü, hem emekli kişinin emeklilik haklarını sürdürmesine imkân tanır hem de sistemin gelir dengesine katkıda bulunur.
2. SGDP’nin Uygulama Kapsamı
SGDP uygulaması yalnızca 4/a (SSK) kapsamında çalışan emekliler için geçerlidir. Diğer bir ifadeyle;
- 4/b (Bağ-Kur) kapsamında kendi adına bağımsız çalışan emekliler için 2016 itibarıyla SGDP kaldırılmıştır.
- 4/c (Emekli Sandığı) kapsamında emekli olanlar için farklı kurallar geçerlidir ve kamu görevine yeniden atanmaları halinde emekli aylıkları kesilir.
Kamu kurumlarında çalışan emeklilerin aylıkları kesilirken, özel sektörde SGDP kapsamında istihdam edilen emeklilerin aylıkları devam eder ve SGDP kesintisi uygulanır.
3. SGDP Oranları ve Prim Kesintisi
SGDP kapsamında yapılan kesintiler işçi ve işveren payı olarak ikiye ayrılır:
- İşveren payı: %24,5
- İşçi payı (emekli çalışan): %7,5
- Toplam SGDP oranı: %32
Bu kesintiler, emekli maaşından değil, çalışanın brüt ücretinden yapılır. Yani SGDP, emekli aylığını doğrudan etkilemez; ancak çalıştığı işten elde ettiği ücretin bir kısmı bu prim kapsamında kesilir.
4. İşverenin Sorumlulukları
SGDP kapsamında emekli bir işçiyi çalıştıran işveren;
- Çalışmayı SGK’ya 30 gün içinde bildirmekle yükümlüdür.
- Her ay SGDP bildirgesi düzenleyerek prim ödemesi yapmalıdır.
- SGDP yükümlülüğünü yerine getirmemesi halinde ceza ve gecikme faizi ile karşılaşır.
Ayrıca işverenin, SGDP kapsamındaki çalışan için kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin prim yükümlülüğü yoktur. Bu bağlamda, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası primleri alınmaz.
5. Emekli Çalışanın Hakları ve Sınırlamalar
SGDP kapsamında çalışan emekli;
- Emekli aylığını almaya devam eder,
- SGK sağlık hizmetlerinden yararlanmayı sürdürür,
- Ancak bu çalışma süresi için tekrar kıdem tazminatı hesabı yapılabilir (her bir çalışma dönemi için),
- İşsizlik sigortası primi ödenmediğinden, bu kapsamdaki haklardan yararlanamaz.
SGDP kapsamındaki emekli çalışanlar, iş sözleşmesi sona erdiğinde, eğer işyerinde bir yıl çalışmışlarsa kıdem tazminatına hak kazanırlar.
6. SGDP’nin Kaldırılması Talepleri ve Güncel Tartışmalar
Son yıllarda SGDP’nin işverenler ve çalışanlar açısından maliyeti nedeniyle kaldırılması ya da oranlarının düşürülmesi yönünde talepler artmıştır. Özellikle emekli çalışanların fiilen üretime katkı sağlamasına rağmen prim yükünün yüksek olması, SGDP uygulamasını tartışmalı hale getirmektedir. Ancak hâlihazırda sistemin finansal sürdürülebilirliği gerekçesiyle SGDP uygulaması devam etmektedir.
Sonuç
Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP), emekli olup özel sektörde yeniden çalışmaya başlayan bireyler için uygulanan özel bir sosyal güvenlik düzenlemesidir. Bu sistem sayesinde emekli aylığı kesilmeden çalışmaya devam edilebilirken, işverenin ve çalışanın belirli oranda prim ödeme yükümlülüğü doğar. SGDP, sosyal güvenlik sisteminin aktüeryal dengesini korurken, emekli bireylerin aktif yaşama katılmasını da teşvik etmektedir. Bu süreçte, işverenin bildirim yükümlülüklerine titizlikle uyması ve çalışanların haklarını bilerek hareket etmesi, hukuki uyuşmazlıkların önüne geçilmesi açısından büyük önem taşır.
Diğer Yazılarımız:
Malulen Emeklilik: Şartlar, Hastalık Türleri ve Başvuru Süreci
İş Göremezlik Ödeneği ve Rapor Parası Nasıl Alınır?
İsteğe Bağlı Sigorta ile Emeklilik İmkânları: Prim Şartları, Avantajlar ve Sınırlamalar
Sigortalılık Süresi ve Prim Gün Sayısı Nasıl Hesaplanır?
SGK Tarafından Yapılan Denetimler ve İşveren Yükümlülükleri
Alt İşverenlik (Taşeron) İlişkileri ve Sorumluluklar
İş Kazası ve Meslek Hastalığında İşverenin Sorumluluğu
One thought on “Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) Nedir?”