Rekabet yasağı, iş dünyasında, özellikle ticaret hukuku bağlamında önemli bir yer tutan bir kavramdır. İşverenlerin, belirli bir süre ve coğrafi bölgede, çalışanlarının ya da iş ortaklarının doğrudan rekabet etmelerini engellemek amacıyla yaptıkları sözleşmeler “rekabet yasağı sözleşmeleri” olarak adlandırılır. Bu tür sözleşmeler, bir yandan ticari menfaatlerin korunmasını sağlarken, diğer yandan çalışan hakları ve serbest çalışma özgürlüğü gibi önemli hukuki dengelerin de gözetilmesini gerektirir. Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Türk Borçlar Kanunu’na (TBK) göre rekabet yasağı sözleşmelerinin şartları, süresi ve geçerliliği belirli kurallar çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu makalede, rekabet yasağı sözleşmesinin yasal dayanakları, geçerlilik şartları, süresi ve içerdiği hükümlere ilişkin ayrıntılar ele alınacaktır.
1. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Tanımı ve Yasal Dayanağı
Rekabet yasağı sözleşmesi, işverenin, işçinin iş akdinin sona ermesinin ardından, belirli bir süre boyunca aynı sektörde çalışmasını ya da rekabet ettiği benzer bir işte yer almasını yasaklamasına yönelik bir düzenlemeyi içeren sözleşmelerdir. Bu tür sözleşmeler, genellikle işçi-işveren ilişkilerinde kullanılmakla birlikte, ticaret ortakları arasında da uygulanabilir.
Türk Borçlar Kanunu’nun 444. maddesi, rekabet yasağı sözleşmesinin geçerliliği için belirli şartlar öngörmüştür. Aynı şekilde, Türk Ticaret Kanunu da, özellikle anonim şirketlerdeki yöneticiler ve ortaklar için bu tür sözleşmelerin geçerliliğine dair düzenlemeler getirmiştir.
2. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Şartları
Rekabet yasağı sözleşmesinin geçerli olabilmesi için belirli yasal şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu şartlar şunlardır:
a) İşin Niteliği ve Kapsamı
Rekabet yasağı sözleşmesi, yalnızca işin niteliği ile ilgili bir sınırlama getirebilir. Yani, işçinin ya da iş ortağının, önceki işinde edindiği bilgi, deneyim ve uzmanlık alanlarıyla doğrudan rekabet etmesi engellenebilir. Ancak bu yasak, genel bir şekilde tüm iş sektörlerini kapsayamaz; belirli bir sektördeki rekabeti engelleme amacı güder.
b) Yazılı Şekil
Rekabet yasağı sözleşmesi, yazılı olarak yapılmalıdır. Türk Borçlar Kanunu, rekabet yasağı düzenlemelerinin yazılı olmasını zorunlu kılar (TBK m. 444/1). Aksi takdirde, bu tür sözleşmeler geçersiz sayılabilir.
c) Makul Coğrafi Alan ve Zaman Sınırlaması
Rekabet yasağı, coğrafi alan ve zaman bakımından makul olmalıdır. Yani, sözleşmede belirtilen coğrafi sınırlar ve süre, işçinin ya da iş ortağının profesyonel yaşamını aşırı şekilde kısıtlamamalıdır. Aksi takdirde, rekabet yasağı sözleşmesi geçersiz olabilir.
- Coğrafi Alan: Yasağın uygulanacağı bölge, işin faaliyet gösterdiği bölgeyle sınırlı olmalıdır. Örneğin, global çapta bir şirkette çalışırken dünya genelinde rekabet yasağı uygulamak, haksız bir sınırlama oluşturabilir.
- Süre: Rekabet yasağı için belirlenen süre, işçinin ticaret hayatına etkisi göz önünde bulundurularak makul olmalıdır. Genellikle 2 yıl ile 5 yıl arasında bir süre öngörülür. Süre aşımında, sözleşme geçersiz olabilir.
d) Karşılık (Bedel) Ödenmesi
Rekabet yasağının uygulanabilmesi için işverence işçiye belirli bir karşılık (bedel) ödenmesi gereklidir. Türk Borçlar Kanunu, rekabet yasağının sadece işçinin menfaatini sınırladığı için, işverence bir ödeme yapılması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu bedel, genellikle sözleşme süresince belirli aralıklarla ödenir.
3. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Geçerliliği
Bir rekabet yasağı sözleşmesinin geçerli olabilmesi için yukarıda belirtilen şartların yerine getirilmesi gerekmekle birlikte, bu sözleşmenin geçerliliğini etkileyebilecek birkaç önemli nokta daha vardır:
a) Haksız Yükümlülük Yaratmama
Rekabet yasağı, çalışanı veya iş ortağını aşırı şekilde haksız bir şekilde kısıtlayamaz. İşçinin mesleki faaliyetlerini sürdürebilmesi ve gelir elde etmesi için belirli bir özgürlüğe sahip olması gerekir. Aksi takdirde, sözleşme haksız yükümlülük yarattığı için geçersiz sayılabilir.
b) İyi Niyet ve Dürüstlük İlkesi
Rekabet yasağı sözleşmesinin, taraflar arasında iyi niyet ve dürüstlük ilkesine uygun şekilde yapılması gerekir. İşveren, rekabet yasağına başvururken işçinin çıkarlarını gözetmeli ve sözleşmenin amacı yalnızca ticari çıkarlarını korumak olmamalıdır.
4. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin İhlali ve Sonuçları
Rekabet yasağı sözleşmesinin ihlali, işçinin ya da iş ortağının haksız rekabet teşkil eden faaliyetlerde bulunması anlamına gelir. Bu durumda, işverenin veya diğer tarafın, sözleşme ihlali nedeniyle tazminat talep etme hakkı doğar.
- Tazminat Talebi: Rekabet yasağını ihlal eden taraf, işveren veya diğer taraf tarafından tazminatla cezalandırılabilir. Bu tazminat, sözleşmeye aykırılık nedeniyle doğan zararları karşılamak amacıyla talep edilebilir.
- İş Sözleşmesinin Feshi: İşveren, rekabet yasağına aykırı davranan işçiyi işten çıkarabilir. Ancak bu durumda, işçinin haklı fesih hakkı da doğabilir, özellikle işverence ödenen rekabet yasağı bedelinin düzgün şekilde yerine getirilmemesi hâlinde.
5. Sonuç
Rekabet yasağı sözleşmeleri, iş dünyasında ticari çıkarları ve şirketin gizli bilgilerini koruma amacı taşır. Ancak bu tür sözleşmelerin geçerli olabilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. İşçi ve işveren arasında yapılan rekabet yasağı sözleşmeleri, her iki tarafın da çıkarlarını dengeleyen bir yapıda olmalı ve fazla kısıtlayıcı olmamalıdır. Türk Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu, rekabet yasağı sözleşmelerinin geçerliliğini ve şartlarını belirleyerek, haksız rekabetin önüne geçmeyi amaçlamaktadır.
Diğer Yazılarımız:
Şirket Türleri Arasındaki Farklar: Limited ve Anonim Şirket Karşılaştırması
Ticari Sözleşmelerde Dikkat Edilmesi Gereken Hukuki Unsurlar
Haksız Rekabetin Unsurları ve Ticaret Hukukundaki Koruma Mekanizmaları
Ticari İşletme Devri ve Hukuki Sonuçları
Şirketler Hukukunda Genel Kurulun Yetkileri ve Sınırları
Tahkim Yolu ile Ticari Uyuşmazlıkların Çözümü
İflas Erteleme ve Konkordato Arasındaki Farklar
Ticari Davalarda Delil Yönetimi ve İspat Yükü
Ticari Alacaklarda Temerrüt Faizi ve Uygulama Alanları
Cari Hesap Sözleşmesi ve Uygulamadaki Önemi
E-Ticaret Faaliyetlerinin Hukuki Altyapısı ve Şirketleşme Süreci
3 thoughts on “Rekabet Yasağı Sözleşmeleri: Şartları, Süresi ve Geçerliliği”