Ticari faaliyetlerin temelini oluşturan sözleşmeler, taraflar arasında hak ve yükümlülüklerin yazılı olarak belirlenmesini sağlayan, uyuşmazlıkların önlenmesinde ve çözümünde hayati rol oynayan hukuki belgelerdir. Özellikle ticaret hukukuna tâbi ilişkilerde, sözleşmelerin hazırlanması ve yorumlanması yüksek dikkat ve özen gerektirir. Zira ticari sözleşmelerdeki küçük bir ihmal, ileride telafisi güç hukuki sonuçlara yol açabilir. Bu makalede, ticari sözleşmelerin hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken temel hukuki unsurlar sistematik bir şekilde incelenecektir.
1. Tarafların Belirlenmesi ve Temsil Yetkisi
Sözleşmede tarafların açık, doğru ve eksiksiz bir şekilde belirtilmesi ilk adımdır. Tarafların:
- Unvanı
- Vergi numarası
- MERSİS numarası (tüzel kişilerde)
- Yasal temsilcilerinin adı, soyadı ve temsil yetkisinin kaynağı
gibi bilgilerin doğru yazılması, doğrudan ifa ve sorumluluğun kimde olduğunu belirler. Temsilcinin imza yetkisi olup olmadığı, şirketin ticaret sicil kayıtları veya imza sirküleri incelenerek mutlaka teyit edilmelidir.
2. Sözleşmenin Konusu ve Kapsamı
Sözleşmenin konusunun açık, belirli ve sınırlandırılabilir olması gerekir. Ne tür bir iş yapılacağı, hangi hizmetin verileceği, ürünün özellikleri, teslim şekli ve süresi gibi unsurlar netleştirilmelidir. Özellikle belirsiz veya yoruma açık ifadeler ileride uyuşmazlıklara yol açabilir.
- “Taraflar ileride belirleyecektir” gibi muğlak ifadelerden kaçınılmalıdır.
- Konunun kapsamı belirlenirken ek protokol, teknik şartname, fiyat listesi gibi ek belgeler sözleşmeye atıfla bağlanmalıdır.
3. Bedel ve Ödeme Koşulları
Ticari sözleşmelerde bedel unsuru sadece fiyatın değil; ödeme şeklinin, vadesinin, para biriminin ve temerrüt halinde uygulanacak faiz oranlarının da düzenlenmesini gerektirir.
- Ödeme planı, taksitlendirme, avans ödemesi gibi detaylar sözleşmeye açıkça yazılmalıdır.
- Temerrüt halinde TTK hükümlerine göre uygulanacak faiz oranı belirtilmelidir.
- Kur farkı, fiyat farkı gibi ihtimaller düzenlenmeli, aksi takdirde taraflar aleyhine sonuç doğabilir.
4. Teslim ve İfa Süreleri
Ticari sözleşmelerin temel işlevlerinden biri, ifa yükümlülüğünün zamanında ve usulüne uygun şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktır.
- Teslim yeri, teslim süresi, kademeli teslimatlar gibi hususlar detaylı yazılmalıdır.
- Gecikme halinde uygulanacak cezai şartlar veya fesih hakkı açıkça belirtilmelidir.
- “Süreler iş günü üzerinden mi, takvim günü üzerinden mi hesaplanacak?” sorusu netleştirilmelidir.
5. Cezai Şart ve Tazminat Hükümleri
Sözleşmeye aykırılık halinde uygulanacak cezai şartlar, cayma tazminatları ve sorumluluk sınırlandırmaları önem taşır.
- Belirli bir tutar veya oran üzerinden cezai şart belirlenebilir.
- “Taraflar ayrıca zarar ispatına gerek olmaksızın bu tutarı talep eder” şeklindeki kayıtlarla ispat yükü hafifletilebilir.
- Ancak cezai şartların fahiş olmaması ve dürüstlük kuralına aykırı şekilde düzenlenmemesi gerekir (BK m. 182).
6. Mücbir Sebep ve Sözleşmenin Askıya Alınması
Mücbir sebep halleri (doğal afet, savaş, grev, pandemi vb.) ve bunların ifaya etkisi açıkça düzenlenmelidir.
- Mücbir sebep hâlinde tarafın yükümlülükleri ne kadar süre askıya alınacaktır?
- Sürenin sonunda sözleşme feshedilecek mi, yeniden mi yapılandırılacak?
- Taraflar arasında bildirim yükümlülüğü olacak mı?
Bu soruların cevabı sözleşmede açıkça yer almalıdır.
7. Uyuşmazlık Çözüm Yolları
Sözleşmede ortaya çıkabilecek hukuki ihtilafların nerede ve nasıl çözüleceği açıkça belirtilmelidir:
- Yetkili mahkeme veya tahkim şartı konulabilir.
- Uluslararası sözleşmelerde hangi ülke hukuku uygulanacağı belirlenmelidir.
- Alternatif uyuşmazlık çözüm yolları (arabuluculuk, ICC Tahkimi vb.) da düşünülebilir.
8. Diğer Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Gizlilik hükümleri, ticari sırların korunması bakımından önemlidir.
- Sözleşmenin süresi, uzatma şartları, fesih bildirimi usulü açık olmalıdır.
- Ek protokol yapılması hâlinde hangisinin öncelikli uygulanacağı belirtilmelidir.
9. Sonuç
Ticari sözleşmeler, yalnızca hukuki bir belge değil; aynı zamanda tarafların ticari menfaatlerini, güven ilişkilerini ve risklerini düzenleyen stratejik bir araçtır. Hazırlık aşamasında yapılan ihmaller, ileride telafisi mümkün olmayan maddi kayıplara yol açabilir. Bu nedenle ticari sözleşmelerin hazırlanması, incelenmesi ve müzakeresi sürecinde mutlaka hukukçu danışmanlığı alınmalı; sözleşmeler örnek metinlerden değil, somut iş ilişkisinin ihtiyaçlarına göre özgün olarak hazırlanmalıdır.
Diğer Yazılarımız:
Ticaret Hukukuna Giriş: Temel Kavramlar ve Mevzuat
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Yapılan Son Değişiklikler ve Etkileri
Ticari İşletme ve Tacir Kavramı: Hukuki Sonuçları ve Uygulamadaki Önemi
Şirket Türleri Arasındaki Farklar: Limited ve Anonim Şirket Karşılaştırması
Haksız Rekabetin Unsurları ve Ticaret Hukukundaki Koruma Mekanizmaları
Ticari İşletme Devri ve Hukuki Sonuçları
Şirketler Hukukunda Genel Kurulun Yetkileri ve Sınırları
Rekabet Yasağı Sözleşmeleri: Şartları, Süresi ve Geçerliliği
Tahkim Yolu ile Ticari Uyuşmazlıkların Çözümü
İflas Erteleme ve Konkordato Arasındaki Farklar
Cari Hesap Sözleşmesi ve Uygulamadaki Önemi
Konkordato Sürecinde Alacaklı Hakları
Start-Up Şirketlerinin Kuruluş Süreçleri ve Yatırımcı Sözleşmeleri
