İsteğe bağlı sigorta, sosyal güvenlik kapsamı dışında kalan kişilerin, belirli şartları sağlayarak kendi adlarına prim ödemeleri suretiyle sosyal güvenlik sistemine dâhil olabilmelerine olanak tanıyan bir uygulamadır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında düzenlenen isteğe bağlı sigorta, kişilere hem emeklilik hem de sağlık güvencesi sağlayan önemli bir mekanizmadır. Bu yazıda, isteğe bağlı sigorta sisteminin kapsamı, başvuru koşulları, sağladığı faydalar ve hukuki sınırlamaları detaylı biçimde ele alınacaktır.
İsteğe Bağlı Sigortanın Tanımı ve Hukuki Dayanağı
İsteğe bağlı sigorta, aktif bir sigortalılığı bulunmayan ve sosyal güvenlik sisteminden yararlanmak isteyen kişilerin, kendi iradeleriyle SGK’ya başvurarak belirlenen primleri ödemeleri suretiyle emeklilik hakkı elde etmelerini sağlayan bir sigorta türüdür. 5510 sayılı Kanun’un 50 ila 53. maddeleri arasında düzenlenmiş olan bu sistem, kişinin uzun vadeli sigorta kolları kapsamında (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları) sigortalı olmasını mümkün kılar.
Kimler Yararlanabilir?
İsteğe bağlı sigortadan yararlanmak isteyen kişilerin şu şartları sağlaması gerekir:
- Türkiye’de ikamet ediyor olmak (Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları için özel düzenlemeler mevcuttur),
- 18 yaşını doldurmuş olmak,
- Zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek bir işte çalışmamak,
- Kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olmak,
- SGK’ya yazılı olarak başvuruda bulunmak.
Prim Ödeme Koşulları
İsteğe bağlı sigortalılar, 4/b (Bağ-Kur) statüsünde değerlendirilir ve asgari ücretin %32’si oranında prim öderler. Bu oran 2025 yılı itibarıyla belirlenen brüt asgari ücrete göre hesaplanır. Sigortalı, dilerse daha yüksek prim ödeyerek emeklilikte alacağı aylığı artırabilir. Primler, her ay düzenli olarak ödenmeli, ödenmeyen aylara ilişkin hak kayıpları doğabileceği unutulmamalıdır.
Sağladığı Faydalar
İsteğe bağlı sigorta sisteminin sağladığı başlıca avantajlar şunlardır:
- Emeklilik hakkı kazanma: Belirli bir prim gün sayısını dolduran sigortalılar, yaş koşulunu da sağlayarak emekli olabilirler.
- Sağlık hizmetlerinden yararlanma: 30 gün prim ödemesi yapılan kişilerin genel sağlık sigortası kapsamında sağlık hizmetlerinden yararlanması mümkündür.
- Esnek ödeme: İsteğe bağlı sigorta, kişinin ödeme gücüne göre planlama yapabilmesine imkân tanır.
- Eksik prim günlerini tamamlama: Özellikle ev hanımları ve uzun süre sigortalı olarak çalışamamış kişiler için prim gün sayısını tamamlama açısından büyük avantaj sağlar.
Sınırlamaları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Her ne kadar isteğe bağlı sigorta sistemi birçok avantaj sunsa da bazı sınırlamalar ve dikkat edilmesi gereken noktalar da bulunmaktadır:
- Kısa vadeli sigorta kolları yoktur: Yani hastalık, iş kazası, analık gibi sigorta kollarından yararlanılamaz.
- İşsizlik ödeneği hakkı doğmaz: Bu statüde sigortalı olan kişiler işsizlik sigortasından faydalanamazlar.
- Primlerin aksatılması: Düzenli prim ödenmemesi hâlinde hem sağlık hizmetlerinden faydalanılamaz hem de emeklilik için gerekli prim günü eksik kalır.
- 4/b statüsünün bazı zorlukları: Emeklilik aylığı hesaplamalarında 4/b statüsünde yapılan ödemeler, 4/a’ya kıyasla daha düşük aylık bağlanmasına yol açabilir.
Sonuç
İsteğe bağlı sigorta, çalışma hayatı dışında kalan ya da aktif olarak çalışmayan kişilere emeklilik ve sosyal güvenlik sistemine dâhil olma imkânı sunmaktadır. Ancak bu sistemin faydalarından etkin biçimde yararlanabilmek için düzenli prim ödemesi yapılması ve sistemin sınırlamalarının göz önünde bulundurulması gereklidir. Emeklilik planlaması yapan bireyler açısından isteğe bağlı sigorta, değerlendirilmesi gereken önemli bir alternatif olarak öne çıkmaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. İsteğe bağlı sigorta ile kaç günde emekli olunur?
Prim ödeme gün sayısı 9000 gün (25 yıl) olup, yaş şartı da sağlandığında emeklilik mümkündür. Bazı durumlarda 5400 gün ile kısmi emeklilik imkânı da vardır.
2. İsteğe bağlı sigortaya tekrar başvurmak mümkün mü?
Evet. Daha önce isteğe bağlı sigorta yaptırıp iptal ettiren kişiler, şartları sağlamaları hâlinde tekrar başvurabilirler.
3. İsteğe bağlı sigorta başlangıcı nasıl yapılır?
SGK’ya yazılı dilekçe ile başvuru yapılması ve gerekli belgelerin sunulması yeterlidir. Başvuru onaylandığında prim ödemeleri başlatılır.
4. İsteğe bağlı sigortalıların sağlık hizmetlerinden yararlanması için kaç gün prim ödemesi gerekir?
En az 30 gün prim ödenmiş olmalı ve prim borcu bulunmamalıdır.
5. Ev hanımları isteğe bağlı sigorta yaptırabilir mi?
Evet, çalışmayan ev hanımları, gerekli koşulları sağladıkları takdirde bu sigorta sistemine başvurarak emeklilik hakkı elde edebilir.
Diğer Yazılarımız:
Malulen Emeklilik: Şartlar, Hastalık Türleri ve Başvuru Süreci
İş Göremezlik Ödeneği ve Rapor Parası Nasıl Alınır?
Sigortalılık Süresi ve Prim Gün Sayısı Nasıl Hesaplanır?
Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) Nedir?
SGK Tarafından Yapılan Denetimler ve İşveren Yükümlülükleri
Alt İşverenlik (Taşeron) İlişkileri ve Sorumluluklar
İş Kazası ve Meslek Hastalığında İşverenin Sorumluluğu
Mobbing (Psikolojik Taciz) Davaları ve Tazminat Hakları
Gece Çalışması ve Kadın İşçilerin Korunması
Güvencesiz Çalışma Türleri: Belirsiz Süreli, Kısmi Süreli ve Deneme Süreli İşler
